عدالت و رفتار صحابه

مسأله ی تعدیل همه ی صحابه ی رسول خدا (ص) نظریه ای است که علمای اهل سنّت آن را مطرح کرده اند و سخت از آن طرفداری می کنند؛ یعنی آنان همه ی صحابه را عادل دانسته اند و به لوازم آن ملتزم هستند. از آنجا که این نظریه آثار مهم در معارف اسلام، از جمله حجّیت قول صحابی دارد، این مقاله آن را از زاویه ی کارکرد خود صحابه مورد نقد و بررسی قرار داده است. چکیده ی بررسی عبارت است از این است که عقیده ی دانشمندان اهل سنّت بر عدالت تمام صحابه به خصوص صحابه به معنایی که جمهور محدّثین گویند، درست نیست؛ زیرا علاوه بر دلایل دیگر که در جای خود بیان شده است، کارکرد تعداد قابل توجّه از صحابه و صدور اعمال خلاف عدالت از بسیاری از آنان نیز کلّیت مسأله، یعنی عدالت همه ی صحابه را تأیید نمی کند. در ضمن تعریف صحابی از سوی محدّثین به اینکه، صحابی فرد مسلمانی است که با پیامبر خدا (ص) مصاحبت داشته یا آن حضرت را دیده است ـ هرچند یک لحظه ـ و با اسلام بمیرد، نه مورد تأیید لغت است و نه مستند شرعی دارد، بلکه صرفاً یک اصطلاح است که در دوره های بعد از صدر اسلام درست شده است. بنابراین نمی توان براساس آن حکم شرعی صادر کرد. نتیجه اینکه صحابه ممکن است همانند افراد دیگر عادل و یا غیر عادل باشند، از این روی، آنان در مسأله ی جرح و تعدیل راوی با افراد دیگر هیچ فرقی ندارند.